Ngày còn ấu thơ sống ở làng quê, sau thời gian nửa buổi cắp sách tới trường là bọn nhỏ trong xóm chúng tôi lại làm bạn với những con bò, con trâu ở ngoài đồng, triền đê. Công việc chăn thả trâu bò đã gắn bó với bất cứ đứa trẻ quê nào, bởi nhà ai mà chẳng nuôi trâu, nuôi bò dùng để cày ruộng và kéo xe. Với các mùa khác trong năm thì công việc chăn trâu thả bò là rất nhàm chán, thậm chí còn “ngấy” nữa là đằng khác, nhất là dịp mùa hè mà phải dầm mình ngoài đồng với cái nắng như thiêu như đốt khiến cho đứa nào đứa nấy da đều đen nhẻm. Thế nhưng, khi bước vào mùa đông với mưa phùn, gió bấc rét thấu da thịt thì bọn trẻ chúng tôi lại rất thích thú khi phải ra đồng chăn thả trâu bò. Mặc dù khi đó nhà ai cũng còn rất nghèo, đúa nào cũng phong phanh quần áo mỏng tang vậy mà tất cả vẫn thích trốn việc nhà để lùa trâu, bò ra đồng chăn thả. Vâng, cái thú, niềm vui của những buổi chăn thả trâu bò ở thời khắc mùa đông đó là bọn nhỏ chúng tôi có cây mồi rơm giữ lửa làm bạn. Cây mồi rơm bện lại từ những đọn rơm khô đã giữ lửa để chúng tôi mang theo ra đồng đốt sưởi.
Trước khi lùa trâu, bò ra đồng vào buổi chiều là tôi vẫn thường được “phân công” bện một chiếc mồi rơm to bằng bắp chân và dài chừng nửa mét. Các đụn rơm được bện tròn nối tiếp nhau kéo dài, ở ngoài cuộn thêm một lượt rơm ve theo kiểu dây thừng cho cây mồi rơm càng chặt tay bao nhiêu càng tốt. Sở dĩ phải bện thật chặt tay để cho lửa cháy chậm, cây mồi mới lâu hết. Nếu bện chặt, với chiều dài khoảng nửa mét cây mồi có thể giữ lửa trong khoảng 4-5 tiếng đồng hồ, còn bện lỏng tay có khi chỉ được mấy chục phút là nó cháy hết. Ngày đó, khi mà diêm, bật lửa gas chưa thật thông dụng như thời nay, thì việc giữ lửa mang đi ra đồng chỉ duy nhất có một cách là dùng cây mồi rơm. Nhiều gia đình, do muốn tiết kiệm dầu thắp đèn nên họ cũng giữ thói quen duy trì lửa trong bếp theo kiểu cây mồi rơm, bởi 1 cây mồi rơm bện chặt tay, dài chừng vài gang tay, có thể cháy chậm và giữ lửa được trong cả nhiều giờ đồng hồ, thậm chí là qua cả 1 đêm dài.
Khi ra tới cánh đồng, sau khi để cho trâu, bò tung tăng gặm cỏ trên các bờ vùng bờ thửa, bọn trẻ chúng tôi thường phân công nhau đi kiếm gốc rạ khô được đập từ các tảng đất cày ải khô xác đã lật lên mang về tập trung một chỗ rồi lấy lửa từ cây mồi rơm để đốt sưởi. Khi đốt lửa rồi, cây mồi rơm vẫn được duy trì, vì có thể một lát sau chúng tôi lại chuyển sang một khu vực khác để đốt. Ngoài gốc rạ, cả cỏ khô, thậm chí cả các loại lá khô rụng xuống từ rặng bạch đàn, xà cừ, phi lao cũng luôn được bọn chúng tôi tận dụng để đốt sưởi. Nhiều hôm, muốn đống lửa được cháy lâu hơn, vài đứa cùng hội trẻ trâu còn kiểm củi gỗ, gốc tre ở trong làng mang đi dành đốt kèm.
Điều thú vị của những buổi chăn trâu, bò vào mùa đông không chỉ là được sưởi ấm bằng lửa từ cây mồi rơm, mà trẻ nhỏ chúng tôi còn thường xuyên be bờ tát vét dưới mương nước để bắt cá, bắt cua để nướng ăn. Sự mộc mạc từ các con cá, con tép, tôm, con cua, và thậm chí cả những con ốc vừa được bắt lên từ bùn đất còn tươi rói ấy, và chỉ qua một cách chế biến duy nhất là… nướng cũng đủ hấp dẫn với mùi thơm lừng lan toả. Khi thì chúng tôi dùng que xiên cá để nướng, lúc thì lại dung bùn nhão bao bọc quanh con cá và nướng dưới than lửa cho tới khi lớp đất bùn khô cứng cháy vàng rộm thì cũng là lúc cá ở bên trong chín tới. Nướng cá kiểu này ngon tuyệt khi độ ngọt của cá giữ lại được còn như nguyên vẹn. Rồi nữa, có những lúc chúng tôi còn nhặt được trứng vịt đẻ vãi của những người nuôi vịt đẻ chạy đồng. Hôm nào mà “vớ” được mấy quả trứng như thế thì cả hội lại được bữa ngon vì trứng nướng ăn nóng hổi ngon tuyệt cú mèo, mà ngày nay người ta coi nó là đặc sản. Rồi thì thi thoảng chúng tôi còn mang theo cả ngô, khoai, sắn…, từ nhà ra đồng để nướng ăn, và sau mỗi buổi nhóm lửa sưởi ấm kết hợp nướng đồ ăn như thế, mặt mũi đứa nào đứa nầy đều vương đầy bùn than đen nhẻm, nhưng mà niềm vui luôn rộn rã với tiếng cười nói râm ran vang vọng khắp cánh đồng làng…
Thời gian qua đi thật nhanh, ngỡ chỉ mới đây thôi vậy mà đã thấm thoát nhiều năm tôi xa cánh đồng quê hương, xa cây mồi rơm và trò đốt đồng tuổi thơ với bao trò tiêu khiển vui, khó quên. Bước vào mùa cuối năm, khi Tết Nguyên đán lại sắp tới và lúc này đây, dẫu không còn cái cảm giác ngóng Tết thật nhanh để được nghỉ học, được đi chơi, được ăn ngon, mặc đẹp và nhận tiền lì xì từ người lớn… như thời trẻ con ấy nữa, nhưng thi thoảng trong tôi vẫn mong Tết để được trở về với mẹ cha, được về với cánh đồng tuổi thơ đầy ắp kỷ niệm của một thời ấu thơ, mà cuộc sống khi đó dẫu vô vàn thiếu thốn, vất vả nhưng cũng không thiếu niềm vui và những kỷ niệm đáng nhớ…
Thạch Bích Ngọc
Bài viết liên quan: